[lit. law]
Biblical: ཁྲིམས། and compounds are used to describe many aspects of the legal process: 1) ཁྲིམས་དཔོན། 1) used of God as Judge: ས་གཞིའི་ཁྲིམས་དཔོན་ཁྱེད་ཉིད་ཡར་བཞེངས་མཛོད། Rise up, O Judge of the earth (Ps. 94:2), བཀའ་ཁྲིམས་གནང་མཁན་དང་ཁྲིམས་དཔོན་ནི་གཅིག་ལགས། there is only one Lawgiver and Judge (Jas. 4:12), ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཁྲིམས་དཔོན་ལགས་པའི་དཀོན་མཆོག God, the judge of all men (Heb. 12:23); 2) also used of human judges: ཆོས་མེད་པའི་ཁྲིམས་དཔོན། the unjust judge (Lk. 18:6), ཁོ་ཁྲིམས་དཔོན་གྱི་ཁྲི་ལ་བསྡད་ཡོད་དུས་སུ། while Pilate was sitting on the judge's seat (Mt. 27:19).
Buddhist: Legal terms are not part of the central doctrines of Bsm., since there is no god or other being to serve as judge. All sins and moral faults are believed to be punished through the action of karma.
Secular: ཁྲིམས་དཔོན། is the modern term for judge (AMD), ཁྲིམས་ཁང་། court (DPD), ཁྲིམས་ར། a literary term for court (KPU 27).
p. བཅད། f. གཅད།
Biblical: to make a legal judgement: ཡིས་ར་ཨེལ་ལ་ཁྲིམས་བཅད་དེ། དམག་ལ་ཡང་ཐོན་པ། he judged Israel and went to war (Jud. 3:10), ཕྱི་པ་ལ་ངས་ཁྲིམས་ཅིའི་ཕྱིར་གཅོད། what business is it of mine to judge those outside the church (1 Cor. 5:12), མ་ཤི་ཀ་པས་འཇིག་རྟེན་ལ་ཁྲིམས་གཅོད་འོང་། the saints will judge the world (1 Cor. 6:2).
Cognates: 1) ཁྲིམས་ཞུ་བ། judgement: དྲང་པོ་མི་བྱེད་པའི་མི་རྣམས་ཀྱི་དྲུང་དུ་ཁྲིམས་ཞུ་བར། to take the case before the ungodly for judgement (1 Cor. 6:1 SV); 2) ཁྲིམས་སུ་ལྷུང་། to fall under judgement: ང་རྒྱལ་བསྐྱེད་ནས་ཐོམས་ཏེ་བདུད་ཀྱི་ཁྲིམས་སུ་ལྷུང་གིས་དོགས། become conceited and fall under the same judgment as the devil (1 Tim. 3:6 SV); 3) ཁྲིམས་ལོག་པར་གཅོད། to judge unjustly: ཁྱེད་རང་གི་ནང་ན་དབྱེན་འབྱེད་ཅིང་ཁྲིམས་ལོག་པར་མི་གཅོད་དམ། have you not discriminated among yourselves and become judges with evil thoughts? (Jas. 2:4 SV); 4) ཁྲིམས་འཕོག་པ། [lit. law + hit] judgement: སྙིང་རྗེ་མ་བྱས་པ་ལ་སྙིང་རྗེ་མེད་པའི་ཁྲིམས་ཀྱང་འཕོག་པར་འགྱུར། judgment without mercy will be shown to anyone who has not been merciful (Jas. 2:13 SV).
Biblical: 1) legal decision or judgement: ཞལ་ཆེ་གཅད་འོས། subject to judgment (Mt. 5:22), ཞལ་ཆེའི་ཞག་ལ། on the Day of Judgment (Mt. 10:15), ཁོང་གི་ཞལ་ཆེ་རྟོགས་པ་ལས་འདས། how unsearchable his judgments (Rom. 11:33); 2) ཞལ་ཆེ་པ། [hon.] used of God as Judge: འཇིག་རྟེན་ཐམས་ཅད་ཀྱི་ཞལ་ཆེ་པས་འོས་འཚམ་མི་མཛད་དམ། will not the judge of all the earth do right (Gen. 18:25), ཁོང་ནི་ཞལ་ཆེ་པའོ། he is the judge (Jn. 8:50).
p. བཅད། f. གཅད། var. ཞལ་ལྕེ། [hon.]
Biblical: to make a legal decision or judgement: ཁྱོད་ཀྱིས་སྨྲས་པ་ཁོ་ན་བཞིན་ཞལ་ཆེ་གཅོད་དོ། I will judge you by your own words (Lk. 19:22), ཡབ་ཀྱིས་སུ་ལའང་ཞལ་ཆེ་མི་མཛད། the Father judges no one (Jn. 5:22,23), དཀོན་མཆོག་གིས་འཇིག་རྟེན་གྱི་ཞལ་ཆེ་ཅི་ལྟར་གཅོད་པར་འགྱུར། how could God judge the world (Rom. 3:6).
Buddhist: ཞལ་ཆེ་པ། is a term for a judge in the classical literature, while ཁྲིམས་དཔོན། is the modern term for a courtroom judge (AMD).
p. ཕོག
Biblical: to be judged: རྒོལ་བ་རྣམས་ལ་ཆད་པ་འཕོག་པར་འགྱུར་རོ། those who rebel will bring judgement on themselves (Rom. 13:2 SV), རང་ལ་ཆད་པ་འཕོག་པ་ཞིག་ཟ་ཞིང་འཐུང་ངོ་། eats and drinks judgment on himself (1 Cor. 11:29 SV)
[lit. justice, righteousness + do]
Biblical: to judge, make a legal decision: ཁྱེད་ཀྱིས་མིའི་ལུགས་སུ་གཤགས་བྱེད། you judge by human standards (Jn. 8:15), ཁྱེད་ཚོའམ་མིའི་ཁྲིམས་རས་ང་ལ་གཤགས་བྱེད་ན། if I am judged by you or by any human court (1 Cor. 4:3), ངའི་གཤགས་བྱེད་མཁན་ནི་གཙོ་བོ་ལགས་སོ། it is the Lord who judges me (1 Cor. 4:4).
p. བྲུས། [lit. fault + irritate]
Biblical: to pick out the flaws of others in an irritating fashion, to pass judgement on other people: རང་མཚང་མི་འབྲུ་བའི་ཕྱིར་གཞན་མཚང་མ་འབྲུ། do not judge, or you too will be judged (Mt. 7:1 & Lk. 6:37), ཇི་ལྟར་ཁྱོད་ཀྱིས་གཞན་མཚང་འབྲུ་བ། དེ་ལྟར་ཁྱོད་ཀྱི་མཚང་ཡང་འབྲུ་བར་འགྱུར། in the same way you judge others, you will be judged (Mt. 7:2).
p. བྱས། f. བྱ། imp. བྱོས།
Biblical: to make a distinction, to distinguish, to discriminate: ཁྱེད་ཚོ་རང་གི་ནང་ལ་དབྱེ་བ་བྱེད་མཁན་དང་བསམ་པ་ངན་པའི་གཤགས་བྱེད་མཁན་ལ་མ་གྱུར་ཏམ། have you not discriminated among yourselves and become judges with evil thoughts (Jas. 2:4), དེ་རྣམས་ཀྱིས་བདེན་རྫུན་དབྱེ་བར་འགྱུར་རོ། they will judge between lies and truth (Mt. 12:27).